Toverhazelaar: magie in de wintertuin

Als er in de tuin bijna niets te zien valt, dan komt de toverhazelaar majestueus tot bloei. Tussen de kale takken en in verder lege borders zijn de vlammende bloemen een genot om naar te kijken. Arboretum Kalmthout in België heeft de grootste verzameling toverhazelaars in Europa. In deze tijd is dit een magische plek om te bezoeken. Lees tips en weetjes over deze winterbloeier.

“Toen er in heel Europa nog geen toverhazelaars te vinden waren, waren de struiken hier in Kalmthout al te zien”, vertelt Abraham Rammeloo, directeur van het arboretum, trots. “Toverhazelaars komen oorspronkelijk uit China en Japan en komen daar alleen in geeltinten voor.

In de natuur komen de Chinese en Japanse soorten nooit bij elkaar, maar hier in Kalmthout verzamelde oprichter Charles Van Geert planten uit beide landen. Door ze te combineren wist zijn opvolger Antoine Kort als eerste een rode toverhazelaar te kweken, ‘Ruby Glow’.”

Bloem is 9 maanden ‘zwanger’

Antoine Kort heeft ook toverhazelaars in oranje en kopertinten gekweekt. Abraham: “Dat ontwikkelen van nieuwe soorten is een moeizaam proces. Alleen de zaadvorming is bij de toverhazelaar al fascinerend. In de winter wordt het stuifmeel overgebracht. In de lente versmelt dit stuifmeel met de eicel. Uiteindelijk is de bloem wel negen maanden ‘zwanger’, want het zaad is pas in november rijp. Dan is er nog niets zeker, omdat het zaad wordt gewonnen van de moederplant. De vaderplant blijft onbekend, omdat de bevruchting door fruitvliegjes wordt gedaan. Het blijft dus afwachten welke kleur bloemen het zaad oplevert.

En een gezaaide Hamamelis heeft wel drie tot vier jaar nodig om in bloei te komen. Wanneer de bloemen dan uiteindelijk geel blijken te zijn, is de poging voor niets geweest. Gele bloemen komen in de natuur al voldoende voor, dus daarin valt geen eer te behalen.

Maar daar blijft het niet bij, want dan wordt er ook nog geselecteerd op groeiwijze, kweekgemak en kracht. Ook de kleur van het herfstblad gaat een steeds grotere rol spelen. Sommige soorten worden hier wel veertig jaar gevolgd voor we besluiten om ze een naam te geven en voor de verkoop te kweken.”

Antivries in de bloemblaadjes

Het resultaat – toverhazelaars in iedere schakering tussen geel en diep bruinrood – is bijna nergens beter te bewonderen dan in Kalmthout. Abraham: “Hamamelis is een trage groeier, dus het duurt wel even voor de struik volwassen is. Hier hebben we meer dan negentig verschillende cultivars, waarvan het grootste deel ook volwassen is. U kunt zich dus voorstellen dat dit een spectaculair schouwspel oplevert in de winter.”

De winterbestendige bloempjes blijven de arboretumdirecteur fascineren. “Het is zo indrukwekkend dat de struiken zelfs het zwaarste winterweer kunnen weerstaan. Ze hebben een soort antivries in hun bloemblaadjes om ze tegen de kou te beschermen. ’s Avonds worden die bloemblaadjes helemaal opgerold, met een laagje lucht ter isolatie. Als het echt koud is, blijven de bloemen ook overdag wat meer opgerold, maar zelfs dan zijn ze mooi. En zelfs met een laagje rijp of sneeuw behouden ze hun kleur.

In de zomer is het zonder bloemen al een mooie plant, in de herfst verkleurt hij prachtig, maar in de winter is hij echt de allermooiste. Toverhazelaars brengen leven in de wintertuin. Als je daar nog eens bij optelt dat ze heerlijk geuren, dan hoort er in iedere tuin zo’n struik te staan.”

Hamamelisfeesten

Ieder jaar in februari vinden in Arboretum Kalmthout de Hamamelisfeesten plaats. In de kwekerij zijn er tussen de twintig en dertig verschillende hamameliscultivars te koop.
Arboretum Kalmthout
Heuvel 2
B 2920 Kalmthout
Tel. 0032 (0) 36 66 67 41
www.arboretumkalmthout.be

Verzorging Hamamelis

• Kijk voor je een toverhazelaar aanschaft hoe groot hij uiteindelijk wordt. Hoewel ze traag groeien hebben ze vaak de ruimte nodig omdat de takken in de breedte groeien.
• Plaats je hamamelis dichtbij huis, zodat je er ’s winters, tijdens de bloei, zoveel mogelijk van kunt genieten.
• Hamamelis gedijt het best op humusrijke, neutraal tot zure grond.
• Een (’s winters) zonnig plekje zorgt voor de rijkste bloei.
• Snoei zo min mogelijk. Het is vanwege de langzame groei vaak niet nodig en de struik wordt er vaak niet mooier van.
• Zolang het niet vriest kun je hamamelis aanplanten. 
• Het blad heeft een medicinale werking en een aftreksel ervan wordt vooral bij huidklachten gebruikt.