Ambachtelijke borstels maken

Bezems, borstels en knolletjes. Tegenwoordig komen ze goedkoop uit de fabriek, maar ooit werden ze gemaakt door de borstelmaker, een echte ambachtsman. Ben je benieuwd hoe je een borstel kunt maken? Doe het zelf! 

Dit heb je nodig:

• De werktekening van de borstel, klik om te downloaden
• 1 stofdorpel (beukenhout)
• 5 meter natuurtouw (kokosvezel)
• 1 verzinkboor 8 mm
• 1 houtboor 5 mm
• 2 RVS schroeven 3,0 x 30 mm
• gegalvaniseerd (of RVS) ijzerdraad 0,8 mm
• accuboormachine
• decoupeerzaag
• schuurpapier
• priem
• winkelhaak
• potlood
• lijmklem
• hamer
• duimstok

Zo ga je te werk:

1. Uit de stofdorpel zaag je 2 stukken van 20 x 5 x 1,7 centimeter, basis (A) en kap (B).
2. In basis (A) boor je, in 3 rijen, 13 gaten van 5 millimeter in doorsnede helemaal door het hout heen. Op de middelste rij sla je het 3e en het 11e gat over, hier komen later de schroeven in. De afstand van het centerpunt, van het midden van de gaten langs de rand tot de zijkant van het hout is 11 millimeter. De onderlinge afstand tussen de middenpunten van de gaten is 14 millimeter. Gebruik een priem om puntjes te slaan op de middenpunten, dit maakt het boren preciezer en gemakkelijker.
3. Met een verzinkboor van 8 millimeter boor je, vanaf de onderkant, de 5-millimetergaten voor een deel op, zodat er een rechte schacht van 10 millimeter diep en 8 millimeter breed ontstaat, die schuin overloopt naar een schacht van 4 millimeter diep en 5 millimeter breed (zie detail tekening).
4. Leg nu basis (A) boven op kap (B) en sla met een priem door de gaten van basis (A) puntjes in kap (B). Met de verzinkboor boor je in kap (B) kleine verzinkingen, zodat er meer ruimte ontstaat voor het ijzerdraad.
5. Het natuurtouw (kokos) dat je bij de bouwmarkt kunt kopen, bestaat uit twee strengen van vezels die ineengedraaid zijn. Wikkel deze af en knip er 37 stukjes van 12 centimeter af. De dikte van deze streng kan wisselen, probeer stukken uit te kiezen die een gelijke dikte hebben.
6. Bevestig het uiteinde van het ijzerdraad aan basis (A) door het vanaf de bovenkant door een 5-millimetergat te steken en het via het gat ernaast omhoog te halen en daar samen te wikkelen. Het advies is om van binnen naar buiten te werken en het zo te plannen dat je aan één enkele draad genoeg hebt (zie detailtekening).
7. Maak een lus die u door het eerstvolgende 5-millimetergat steekt, van boven naar beneden. Aan de onderkant maak je deze lus iets groter zodat u er één streng van 12 centimeter kokosvezels doorheen kunt steken. Vouw deze streng dubbel en trek het ijzerdraad stevig aan. Vervolgens steek je met hetzelfde draad een nieuwe lus door het eerstvolgende gat, totdat alle gaten zijn gevuld met een streng kokosvezels.
8. Omdat de kokosvezels zijn gedraaid tot touw, zitten ze erg door elkaar. Het is daarom handig elke streng, zodra deze vast zit, te kammen zodat je mooie bosjes krijgt. Dit kan gewoon met je vingers of bijvoorbeeld met de punt van de priem.
9. Tot slot plaats je basis (A) met de rand op de werktafel, met de borstel naar beneden, en sla je met een hamer alle ijzerdraad vlak in het hout. Smeer eventueel houtlijm op de bovenkant van basis (A) en plaats  kap (B), met de inkepingen naar beneden, hier bovenop.
10. Draai nu de borstel op zijn kop, met kap (B) naar beneden en de haren naar boven. Tussen de bosjes door kun je er nu bij (C) en (D) een RVS schroef in draaien van 30 millimeter lang. Zo klem je basis (A) vast aan kap (B). Wanneer je lijm hebt gebruikt, laat deze dan uitharden.
11. Om alle haren mooi in vorm te krijgen kun je de borstel goed nat maken en het overtollige water er vanaf slingeren. Vervolgens gebruik je 2 stukken hout waartussen je de borstel voorzichtig met lijmklemmen vastzet. Let op dat je dit met zorg doet zonder dat de bosjes losgetrokken worden. Laat dit geheel een nacht staan. Wanneer je de klemmen losmaakt zal de borstel mooi in vorm zijn. Om de puntjes op de i te zetten kun je nu alle vezels op lengte knippen.

Tekst, foto en productie: Nick van Zutphen