Zelf een lemen muur maken

Robert en Helen Koekoek gebruiken klei en hout uit de streek om hun schuur annex bezoekerscentrum aan te kleden. Dankzij hun praktische tips en instructies kun je zelf aan de slag.

Zo ga je te werk:

Stap 1 Ondergrond
Nodig:

• houten wand
• heide- of rietmatten
• krammen
• (klauw)hamer

Een ‘lemen’ wand begint met een basis van hout, zeg maar een houten schutting. Dat hoeft geen dichte wand te zijn. Robert maakte deze van gebruikte pallets. Het hout, en daarmee de muur, moet in ieder geval stevig genoeg zijn. Robert adviseert planken van minstens 2 centimeter dik; tussen de planken mag een ruimte van hooguit 7 centimeter zitten. Gebruik geen spaanplaat of MDF maar (afval)hout dat goed tegen vocht kan.

Tegen dit frame van hout bevestigt Robert heidematten; die zijn verkrijgbaar in de gangbare bouwmarkten. Bevestig de matten met krammen om de 10 centimeter (in het vierkant).

Stap 2 Experimenteren
Nodig:

• klei (liefst uit uw eigen omgeving)
• zand
• water
• vlas of stro of zaagsel 
• eventueel koeienmest voor een extra mooie binding, maar dit is niet noodzakelijk en kan alleen voor een buitenmuur gebruikt worden.

Doe een klein experiment en probeer uit welke verhouding voor de leem de beste is. Je kunt uitgaan van een basisverhouding van twee delen klei en een deel zand, maar overal in het land is de samenstelling van de klei verschillend. Omdat de samenstelling van de klei overal anders is, verandert ook de precieze verhouding. Voeg steeds wat zand, stro of zaagsel toe aan de klei om een mooie, stevige leem te krijgen. Voeg eventueel een scheutje water toe om goed te mengen. Hoe meer ingrediënten je toevoegt aan de klei, hoe dichter de substantie wordt en hoe minder de leem bij het drogen gaat scheuren.
Let op: de eerste laag die je op de matten smeert, moet juist zoveel mogelijk scheuren. Dit bevordert de hechting van de tweede laag die je na het drogen aanbrengt.

Stap 3 Leem mengen
Nodig:

• speciekuip
• spade
• badkuip

Nu ga je aan de slag op grote schaal. Schep alle ingrediënten in de juiste verhoudingen in de badkuip. Meng ze goed door met blote voeten te stampen. Als je mest gebruikt, let dan op met wondjes in verband met infecties. Laat de leem even rusten zodat alles naar de bodem van de badkuip zakt. Schep de dikke substantie in de speciekuip en roer goed om. De leem moet dik en stevig zijn. Dit kun je controleren door de troffel met leem op de kop te houden. De leem moet aan de troffel blijven hangen.

Stap 4 Stuken
Nodig:

• leem
• stuukbord
• troffel

Met behulp van de troffel plak je kleine bolletjes leem tegen de heidematten. Met het stuukbord strijk je de leem uit tot een regelmatige, dunne laag. Laat het tenminste een week tot twee weken drogen en uitharden. Dit is een gemiddelde droogtijd voor een normaal weertype in het voor- of najaar. De leem is droog als alle vochtplekken verdwenen zijn en de laag hard is en scheurt. De tweede en eventuele derde laag moeten juist zo dicht mogelijk zijn, tenzij je de voorkeur geeft aan een gescheurde look. Tussen elke laag moet een tot twee weken droogtijd zitten.

Stap 5 Afwerking
Nodig:

• lijnolie of terrafina finishing

Een lemen buitenmuur kun je impregneren met lijnolie zodra de buitenste laag droog is. Dat zorgt ervoor dat het materiaal meer water tegenhoudt, maar waterdichtheid is niet gegarandeerd. Als de muur door een flinke bui toch nat wordt, droogt hij vanzelf op. Als u een lemen binnenmuur glad wilt afwerken en scheurtjes op wilt vullen, kun je daar een terrafina finishing voor gebruiken. Dit materiaal is verkrijgbaar bij speciaalzaken in duurzaam bouwen en via internet. Gewoon stucmateriaal is ook bruikbaar.

Stap 6 Decoreren
Nodig:

• natuurlijke pigmentverf voor cement óf kalkverf
• voorwerp waarmee je figuren kunt aanbrengen in de leem (Helen gebruikte de achterkant van een lepel)

Teken meteen na het aanbrengen van de laatste laag leem de figuren. Al na een dag is de leem te hard geworden. Duw de vorm in de natte stuuklaag en laat de laag vervolgens goed drogen. Vervolgens kleur je de tekeningen in met de verf. Geen regenmuur. Breng alleen een lemen laag aan op een muur waar de regen niet op staat. Daar kan het materiaal niet goed tegen. Robert en Helen maakten speciaal voor dit project een ruim overstekend dak, zodat de lemen muur extra beschut is.

Tip: Je kunt de muur decoreren door spiegeltjes, tegels, kralen of andere materialen in de natte leem te drukken.